สืบสานงานบุญเดือนสิบกับประเพณี “แซนโฎนตา” ของชาวอีสานใต้ สุรินทร์-ศรีสะเกษ
ประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ งานบุญเดือนสิบของคนไทยเชื้อสายเขมร และพี่น้องอีสานใต้ที่อาศัยอยู่ จ.บุรีรัมย์ จ.สุรินทร์ และจ.ศรีสะเกษ ที่มีพื้นที่ติดกับประเทศกัมพูชา เป็นงานบุญใหญ่ที่พร้อมใจอุทิศส่วนกุศลให้กับบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว
ประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ งานบุญเดือนสิบของคนไทยเชื้อสายเขมร และพี่น้องอีสานใต้ที่อาศัยอยู่ จ.บุรีรัมย์ จ.สุรินทร์ และจ.ศรีสะเกษ ที่มีพื้นที่ติดกับประเทศกัมพูชา เป็นงานบุญใหญ่ที่พร้อมใจอุทิศส่วนกุศลให้กับบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว
โฎนตา หมายถึง การทำบุญให้ปู่ย่า ตายาย หรือ บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว
ประเพณีแซนโฎนตา จึงหมายถึง ประเพณีการเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ
ขั้นตอนพิธีกรรมแซนโฎนตา มีดังนี้
1. การเตรียมอุปกรณ์เครื่องเซ่นไหว้
2. การเซ่นไหว้ศาลปู่ตาประจำหมู่บ้าน
3. การเซ่นไหว้ศาลพระภูมิประจำบ้าน
4. การประกอบพิธีกรรมแซนโฏนตาที่บ้าน
5. การประกอบพิธีกรรมบายเบ็น (บายเบ็น หมายถึง ข้าวสารท, กระยาสารท)
6. การประกอบพิธีกรรมที่วัด นำของ
1. การเตรียมอุปกรณ์เครื่องเซ่นไหว้
2. การเซ่นไหว้ศาลปู่ตาประจำหมู่บ้าน
3. การเซ่นไหว้ศาลพระภูมิประจำบ้าน
4. การประกอบพิธีกรรมแซนโฏนตาที่บ้าน
5. การประกอบพิธีกรรมบายเบ็น (บายเบ็น หมายถึง ข้าวสารท, กระยาสารท)
6. การประกอบพิธีกรรมที่วัด นำของ
* เบ็นตุ้ย หมายถึง สารทเล็ก
* เบ็นทม หมายถึง สารทใหญ่
* เบ็นทม หมายถึง สารทใหญ่
โดยมีความเชื่อที่ว่าบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วและยังไม่ได้ไปผุดไปเกิดจะถูกปล่อยให้กลับบ้านมารับเครื่องเซ่นไหว้จากลูกหลานได้ปีละครั้ง นั่นก็คือวัน แซนโฎนตา โดยหากบ้านไหนที่ลูกหลานไม่ได้จัดเตรียมของคาวหวานเครื่องเซ่นไหว้ไว้ให้ บรรพบุรุษจะรู้สึกเสียใจเป็นอย่างมาก ทั้งที่บ้านอื่นเขามีเครื่องเซ่นไหว้กิ่น อิ่มหมีพีมัน แต่บ้านตัวเองลูกหลานไม่สนใจ ไม่นึกถึง บรรพบุรุษจะสาบแช่งญาติหรือลูกหลาน ทำให้หากินฝืดเคือง
แต่หากลูกหลานได้สำนึกนึกถึงและร่วมทำบุญแซนโฎนตา บรรพบุรุษจะอวยพรทำให้หากินเจริญรุ่งเรืองต่อไป อีกทั้งยังเป็นกุศโลบาย ที่ต้องการให้ญาติพี่น้องที่อยู่ต่างถิ่นได้กลับมาเจอกัน สืบสานสัมพันธ์ให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นไป
แต่หากลูกหลานได้สำนึกนึกถึงและร่วมทำบุญแซนโฎนตา บรรพบุรุษจะอวยพรทำให้หากินเจริญรุ่งเรืองต่อไป อีกทั้งยังเป็นกุศโลบาย ที่ต้องการให้ญาติพี่น้องที่อยู่ต่างถิ่นได้กลับมาเจอกัน สืบสานสัมพันธ์ให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นไป
จังหวัดศรีสะเกษ กำหนดจัดงาน “รำลึกพระยาไกรภักดี ประเพณีแซนโฎนตา บูชาหลักเมือง ลือเลื่องกล้วยแสนหวี” ในวันที่ 18-19 กันยายน 2557 ณ อนุสาวรีย์พระยาไกรภักดีศรีนครลำดวน อ.ขุขันธ์ จ.ศรีสะเกษ ร่วมงานเซ่นไหว้บรรพบุรษ ศาลหลักเมือง กับขบวนแห่เครื่องเซ่นไหว้อันยิ่งใหญ่ การแสดงศิลปะพื้นบ้านอีสานใต้ การประกวดกล้วยไม้นาๆพรรณที่ลือเลื่อง การประกวดกล้วยน้ำว้าคุณภาพดีของศรีสะเกษ
จังหวัดสุรินทร์ กำหนดจัดงาน “ประเพณีแซนโฎนตาบูชาบรรพบุรุษ” ในวันที่ 19 กันยายน 2557 ณ บริเวณอนุสาวรีย์พระยาสุรินทร์ภักดีศรีณรงค์จางวาง อ.เมือง จ.สุรินทร์ ชมขบวนแห่โฎนตา ที่เรียกว่า “จูนโฎนตา” พร้อมด้วยเครื่องเซ่นไหว้บรรพบุรุษอันยิ่งใหญ่ ชมการแสดงวัฒนธรรมพื้นบ้าน เช่น เจรียง ลิเก กันตรึม และอีกมากมายในงาน
